Verdwenen schepen terug in de Peel 

Graag vragen wij aandacht voor ons bouwproject
De houten Bok “Janske Pardoel”.  

Het project betreft het volgens originele bouwwijze reconstrueren en terug in de omgeving brengen van het verdwenen varend erfgoed, de houten Bok.
De oma van Hans, “Janske Pardoel”, was dochter van een turfschipper en de hobby van Hans is houtbewerking.
Het idee is simpel, de realisatie blijkt echter moelijker. Deze uitdaging ben ik (Hans) samen met mijn buurman aangegaan.

De geschiedenis van De houten Bok - Helenaveen 1854.
Naar voorbeeld van Overijssel en in opdracht van Jan van de Griendt.
Vanuit het hoofdkanaal (de Helenavaart), werden voor de turfwinning zijkanalen, de wijken of wieken, gegraven, waarop telkens drie wijken uitkomen (drietandsysteem).  Hierlangs wordt de turf met lichte schuiten, zogenaamde bokken, in de hoofdvaart gebracht. Een bok is een platbodem met twee sterk naar voren vallende stevens. Geschikt om in ondiep water zowel voor als achteruit te kunnen varen.
In de smalle kanalen en de nog minder brede wijken, welke bovendien slechts van geringe diepte waren, kon men alleen met de kleine scheepjes, de “houten bokken” varen.  Deze bokken werden geboomd of door mensen voortgetrokken, door “het jagen” via de jaagpaden.
Later werden deze vanwege lage bouw- en onderhoudskosten van staal gemaakt.

Vorderingen van het project
We zijn gestart in september 2023 met het leggen van contacten en het verzamelen en toetsen van informatie.  De informatie over het historische gebruik, de bouwwijze, benodigde materialen en tekeningen hebben we verkregen via eigen research, uit boeken en via de contacten met musea, waaronder het Maritiem Museum Rotterdam. Praktische kennis en kunde wordt aangevuld door een Gieterse scheepswerf en het Arnhems Openluchtmuseum. Het enthousiasme en de samenwerking met deze mensen, uit verschillende windstreken, is bijzonder motiverend en inspirerend.

Op dit moment worden de bouwtekeningen (zgn. uitslagen) gereconstrueerd. Ook het stappen- en materialenplan wordt in detail uitgewerkt en gevalideerd. We starten met een schaalmodel van 1 : 5.

De uiteindelijk te bouwen houten bok “Janske Pardoel” is een “kleine bok” van 7,5 meter lang en bijna 2 meter breed. Authentiek van eiken en grenen, zonder schroeven en zonder lijm.

Ook is er samenwerking met de lokale werkgroep “Het Helenaveen van Toen”, welke actief is om de historie vanaf 1850 weer op de kaart en in de schijnwerpers te zetten. Via de website https://helenaveenvantoen.nl/ gaan we de voortgang en onze kennis publiceren en daarmee borgen.

Projectdoelstellingen en co-financiering
Project De houten Bok heeft geen commercieel doel, het is gericht op het reconstrueren van het verdwenen varend erfgoed en het borgen van kennis en kunde. Het jagen met de houten bok over de Helenavaart en het kanaal van Deurne draagt bij aan de cultuurhistorische en natuurbeleving van de Peel. Educatieve samenwerking met bijvoorbeeld de lokale scholen en musea wordt onderzocht.

De bouw van de houten bok wordt volledig belangeloos en in eigen beheer uitgevoerd. Dit stelt ons in staat om maximaal te leren en te documenteren. Alle uren die we besteden aan voorbereiding, bouw, overleg, informatie verzamelen en presentatie doen we graag en volledig vrijwillig.

De materialen benodigd voor o.a. een opspan-frame, een brand-frame en hout benodigd voor het maken van mallen en de feitelijke boot worden geschat op € 17.000,-. Voor dit bedrag zijn we opzoek naar sponsoren / funding.
Ondertussen gaan we verder met de voorbereidingen.

Via deze website van de lokale werkgroep “Het Helenaveen van Toen”, welke actief is om de historie vanaf 1850 weer op de kaart en in de schijnwerpers te zetten gaan we de voortgang en onze kennis publiceren en daarmee borgen.

Wordt vervolgd…….

In afwachting en met vriendelijke groet,
Hans van Neerven & Huub Kleintjes

Bouw- en correspondentie-adres
Spiesberg 37
5985 NP Grashoek
spiesberg37@planet.nl